Kant en Sharia

De Verlichting heeft vanaf 1596, de geboortedag van René Descartes tot aan 1804, de sterfdag van Immanuel Kant, in Noordwest-Europa een aantal inzichten opgeleverd die resulteerden in de vorming van een continentaal denken, nl. één Europa. Cultureel gesproken, d.w.z. teruggrijpend op Europa's Griekse bakermat en alle drama's en tragedieën die daarin en daarna uitvoerig zijn beschreven en besproken, gaat het binnen zo'n één Europa om de vraag hoe Europa zich wil verhouden tot haar Stier, zijnde een vermomming van Zeus die haar roofde uit het oosten, zoals haar was voorspeld.
Welnu, hier het verlossende woord.
Europa wil niet langer geschaakt, ontvoerd en tegen haar zin verkracht en onderdrukt worden. Europa wil niet langer dat haar kroost wordt opgevoed middels dezelfde normen en waarden die in het verleden vele miljoenen burgers op eerst religieuze en vervolgens politieke gronden nodeloos voortijdig het graf in joegen. Europa is in haar wordingsgeschiedenis diepgaand geconfronteerd geweest met de onnoemelijk vele, door alle eeuwen heen wisselende gezichten van de macht in religieuze, politieke en economische zin. En Europa heeft daar onderhand schoon genoeg van, want zij wil zichzelf na zoveel eeuwen van pest en plaag, oorlogen en onderdrukking, godsdiensttwisten en politieke strijd, leren kennen en bepalen in verhouding tot de overige continenten. Europa is Zeus onderhand goed beu en spuugzat en is inmiddels toe aan geheel andere idealen zoals ontwikkeld tijdens haar Verlichting: enerzijds dient de mens moreel verplicht helder te worden voor zichzelf en anderzijds dient de samenleving waarin wij leven door ons eigen toedoen steeds transparanter te worden voor eenieder die erin leeft.


Een toenemende transparantie van de individuele mens voor zichzelf middels zijn eigen schouwende geest was wat René Descartes ooit aanving met zijn cogito ergo sum (‘ik kan aan alles twijfelen maar ik kan nooit twijfelen aan het feit dat ik twijfel!’). Sindsdien betreft ons denken in een voorgoed verlicht Europa een zelfdenkzaamheid zonder weerga, die slechts kan plaatsvinden zonder enig beroep op het reeds eerder door anderen gedachte, zonder klakkeloze overname van overgeleverde waarden en normen en zonder (be)middeling op grond van geloof, bijgeloof en overige niet proefondervindelijke en niet collectief zintuiglijk waarneembare uitgangspunten.
En zoals Immanuel Kant tenslotte concludeerde: ‘wij hebben geen metafysica en religie nodig om in de wereld theoretisch, ethisch en esthetisch juist te kunnen weten, handelen en verlangen!’
Maar deze veelomvattende denker implementeerde daarmee ook zijn 'Sapere aude' als de meest ultieme ode van de mens aan zichzelf – denk zelf ! Want alleen door toenemende openheid over, doorzichtigheid van en publieke controle op Europese wetgeving kan zich binnen haar grenzen een werkelijke democratie ontwikkelen.

In Europa mag sinds de Verlichting geen schoffering van de mens, laat staan van de vrouw en van haar kind voortbestaan. In Europa mag geen corruptie van ongeacht welke aard woekeren. In Europa mag geen witteboordencriminaliteit heersen en de dienst uitmaken.In Europa mag geen kinderarbeid en mishandeling van kinderen plaats vinden. In Europa mag geen veeteelt enig dier schaden. In milieutechnisch opzicht mag de wereld als geheel niet verder ten ondergaan door toedoen van Europa, etc.En wat bij de verwerkelijking van deze doelen daadwerkelijk helpt is het Europese Verlichtingsdenken, dat de volgende vier inzichten heeft opgeleverd, t.w.:

Mensen verschillen onherroepelijk van elkaar, mensen hebben weerstand nodig, mensen zijn geneigd tot perfectie van de perversie en mensen verwerkelijken zichzelf niet in hun binnenwereld maar in hun buitenwereld.

Het zijn deze vier inzichten die sindsdien in Europa gestalte hebben gegeven aan de wijze waarop in vrijwel alle Europese en daarvan afgeleide culturen de mens zichzelf en de wereld om zich heen beschrijft, betekent, bezingt, danst, in muziek vormgeeft, verbeeldt enz., zichzelf duidend en zingevend in één en hetzelfde gebaar.

Ten eerste: mensen verschillen onherroepelijk van elkaar.
Niemand van ons is volkomen in-, om- of verwisselbaar gelijk aan welk ander levend individu. Ieder mens is volstrekt uniek omdat zij en hij deze mens is en niet enig ander mens. Ieder mens is een volstrekt eigen, persoonlijk, authentiek en idiosyncratisch zichzelf beschrijvend en betekenend mens, uitgerust met het vermogen tot het maken van volstrekt individuele voorstellingen, verwoordingen en verbeeldingen voor, tijdens en na al hetgeen zij en hij ervaart.
Het is uit niets dan deze zelfervaring dat zich in ieder van ons een volstrekt singuliere, eenmalige en unieke synthetische eenheid van apperceptie kan ontwikkelen die m.i. volkomen ten onrechte vaak smalend wordt afgedaan als een nodeloos want 'slechts' menselijk ego.
Alleen het inzicht dat ieder mens onontkoombaar en onherroepelijk van alle anderen verschilt brengt in ieder individu voldoende respect op voor haar en zijn eigen bestaan en daarmee voor het bestaan van ieder ander. Alleen dit inzicht vormt de meest solide basis voor een vertrouwen in de eigen oordeelsvorming en de grondslag voor een zelfrespect dat volkomen terecht binnen eenieders handbereik ligt.Naarmate wij ophouden met ons op voorhand te conformeren aan al wat al eerder gedacht is gaan wij beter begrijpen dat wij een uniek en eenmalig gebeuren zijn in een gemeenschappelijk ervaren tijd en ruimte, maar ook dat dit voor ieder van ons geldt, zodat wij onze behoeften aan enig vergelijk met onze naasten tenslotte durven opgeven.
Maar ook volgt hieruit volgens Kant een directe verplichting t.a.v. ieder oordeel dat wij over onszelf en andere mensen, zaken en dingen uitspreken – denk zelf! Want dat is onontkoombaar, denken doe je zelf, dat laat je niemand anders voor je doen!
Geen vader, geen moeder, geen broer of zus, geen neef of nicht, geen oom of tante, geen opa of oma, maar ook geen pastoor, kapelaan of priester en ook geen dominee! Dus ook geen imam, geen hindoegoeroe, geen stamhoofd of sekteleider, geen koningin of burgemeester, geen politicus of advocaat of leraar of collega op je werk of één van je buren of iemand van jouw eigen vriendinnen en vrienden, maar ook geen beroemde schrijver, filmer, componist, choreograaf of schilder.
Denken, dat doe je zélf, zoiets laat je eenvoudigweg niet aan een ander over! Zo en niet anders luidt de meest onmiddellijke consequentie die voortvloeit uit enig gevoel van respect voor het eigen zelf en daarmee tegelijkertijd voor het zelf van al onze naasten!
Denk zelf – sapere aude!

Voorts: mensen hebben weerstand nodig!
Weerstand brengt de individuele persoonlijkheid tot ontwikkeling, tegenspraak brengt ons verder, de onderkenning van het verschil tussen standpunten en de overbrugging van dat verschil is vaak van grotere waarde dan die standpunten zelf, discussie en debat helpen ons bij onze zelfbepaling en brengen ons tot de ontwikkeling van onze eigen ideeën en voorstellingen, tegenslag kan ons louteren, ziekte kan fungeren als catharsis, het ontvallen van een dierbare kan een aanzet zijn tot zorgvuldiger omgaan en leven met wat ons rest en lief is, kortom: wat je niet ombrengt brengt je verder! En wie beloofde ons trouwens dat de wereld zich in ieder opzicht zonder enige slag of stoot aan ons te kennen zou geven? Kennis vergt studie, vaardigheden behoeven oefening, kunst leunt op ambacht. Zoals Aristoteles al zei: ‘Het vergt tegenspanning om een voortreffelijk mens te worden!’.

Dan: mensen zijn geneigd tot perfectie van de perversie!
Dat hier niet louter seksuele perversies worden bedoeld mag duidelijk zijn.Perversies betreffen hier veeleer allerlei wereldwijde problematische kwesties zoals de alsmaar voortdurende mondiale honger, armoede en achterstand van te veel landen op te veel gebieden! Deze achterstanden zijn met alle verenigde wereldkrachten binnen vijf jaar totaal en definitief te verhelpen, maar worden door op niets dan (persoonlijk) egoïsme en regionaal, landelijk en mondiaal eigenbelang gebaseerde en tot in de perversie geperfectioneerde machten in stand gehouden.
Maar een pas werkelijk pervers voorbeeld is het Amerikaans-evangelistische taboe op sm, terwijl haar overheid tegelijk het martelen door de CIA uitbesteedt aan Centraal Europa! Iemand martelen zonder haar en zijn uitdrukkelijke toestemming is het absolute toppunt van pervertering van alle Verlichtingsidealen, terwijl er toch tegelijkertijd helemaal niets mee mis hoeft te zijn, zolang als het maar met wederzijds goedvinden, in goed onderling overleg en ter verhoging van de lustbeleving van de betrokken deelnemers geschiedt! En het is dit simpele inzicht dat aan de Amerikaans-puritanistische overkant van de Atlantische Oceaan grootschalig ontbreekt!
Waar Kant al 225 jaar geleden concludeerde dat de mens altijd een doel moet zijn en nimmer een middel, vergrijpt de VS zich voor de zoveelste keer in haar wordingsgeschiedenis aan burgers, door ze reduceren tot louter middel van informatie ofwel in hedendaags jargon ‘intelligence’. Wij hebben zijn inzichten blijkbaar nog altijd nodig om te begrijpen dat op een dergelijke manier verkregen kennis nooit werkelijke, zuivere kennis over wie of wat dan ook kan zijn! Want zuivere wetenschappelijke, ethische en esthetische kennis is sindsdien altijd a priori en niet-empirisch en kan nooit of te nimmer langs de weg van de ervaring worden bereikt, laat staan dat zulke kennis middels marteling kan worden verkregen!

Tenslotte: wij mensen vinden onze zelfverwerkelijking niet in maar buiten ons!
Wij bestaan als mens enerzijds door onze zintuiglijke waarneming en anderzijds door ons verstand, waarmee wij denken over hetgeen wij waarnemen. En zoals wij met onze eigen ogen kijken, met onze eigen oren horen, met onze eigen neus ruiken, met onze eigen tong proeven en met onze eigen huid voelen, zo denken wij ook met ons eigen verstand.
Als wij als ‘vrije’ mensen in een ‘vrije’ wereld dan ook iets aan elkaar verplicht zijn is het wel om niet zomaar de ganse dag elkaar na te papegaaien!
Maar tegelijkertijd beschikken wij met ons allen tevens over een min of meer gelijkaardig levensgevoel dat door alle eeuwen heen de mensheid een canon heeft opgeleverd waarin wij onszelf met onze eigen ideeën, meningen en opvattingen een plaats pogen te verwerven, zoniet daar een uitbreiding of zelfs een wending aan te geven. Dat is wat ieder mens na ‘Die Welt als Wille und Vorstellung’ (Schopenhauer, 1819) verlangt en na Nietszche (zie de muziek-, dans-, beeldende- en filmcultuur van de westerse wereld), ook daadwerkelijk vermag!

Wij Europeanen beschikken met deze vier bovengenoemde Verlichtingspremissen over een ongelooflijk groot goed, namelijk een op enkele hardnekkige uitzonderingen in Noord-Ierland, Baskenland en Centraal-Europa na steeds leefbaarder continent!
Het Europa, waarvan de grenzen redelijkerwijs gesproken toch ooit een keer moeten worden vastgesteld, voordat ze ergens in de volgende eeuwen al even noodzakelijk weer zullen moeten worden opengebroken – datzelfde Europa verwerft haar eigen synthetische eenheid van apperceptie alléén door een toenemende openheid, doorzichtigheid, transparantie en publieke controle op de oordeelsvorming betreffende allerlei nog immer eveneens in Europa bestaande grijze en zwarte vlekken.
Algemeen echter is op ons continent het inzicht groeiende dat naarmate het uitbannen van vrouwen- en kindermishandeling, corruptie en allerlei overige vormen van criminaliteit wil slagen, ook de omstandigheden waarin dergelijke overtredingen kunnen plaatsvinden dienen te worden gecorrigeerd. Want Europa zoekt en wil sinds haar Verlichting een samenleving die ruimte laat aan het singuliere, die ongecensureerd kan kennisnemen van het bijzondere en die zich op transparante wijze laat vormgeven en inrichten door het algemene.
Zo’n samenleving houdt zich verre van wetgeving op religieuze gronden en biedt na Inquisitie en Auswitzsch per definitie geen ruimte aan zaken als sharia, jihad en de vorming van een nieuw islamitisch kalifaat op Europees grondgebied.
Maar hopelijk roept de Europese samenleving tevens een halt aan het Amerikaanse puritanisme dat een hernieuwd evangelistisch reveil en élan ontbloot waarmee geen zinnig mens op ons continent zich nog langer wil verhouden.